گلخانه

گلخانه، فضایی محصور می باشد که شرایط رشد انواع گیاهان بر اساس نوع گیاه و شرایطی که نیاز دارد فراهم شده است. گلخانه از بخش های جدایی ناپذیر از کشاورزی مدرن می باشد که می تواند با تامین گیاهان در فصولی غیر از فصل رشد آن ها و تولید گیاهان با بازدهی و کیفیت بالا به اقتصاد و کمبودهای مورد نیاز در بخش کشاورزی کمک نماید. گل خانه ها انواع مختلفی دارند و از اجزای گوناگون تشکیل شده است که در این مقاله به بررسی آن ها می پردازیم.

مزایا گل خانه

همانطور که گفته شد گلخانه ها یکی از بخش های جدایی ناپذیر از کشاورزی و اقتصاد مدرن می باشد. این گلخانه ها به دلیل فراهم نمودن شرایط کاملا بهینه برای رشد گیاهان می توانند میزان تولید را به مقدار بسیار زیادی افزایش دهند. همچنین به دلیل محصور بودن محیط و شبیه سازی محیط طبیعی به گیاه امکان تولید چند باره در سال برای آن ها فراهم می شود. از سوی دیگر در گل خانه ها به دلیل استفاده بهینه از فضا و همچنین سیستم های مدرن آبیاری و آبیاری مکانیزه و آبیاری هوشمند امکان هدر رفت آب به میزان زیادی کاهش یافته و باعث صرفه جویی در مصرف آب می باشد. در حالت کلی مهم ترین مزایای گلخانه ها وابسته نبودن به به شرایط فصلی و محیطی می باشد از این رو میتوان از آن ها در موقعیت های مختلف جغرافیایی و تولید گیاهان در فصول مختلف استفاده نمود.

در حالت کلی مزایای گل خانه ها شامل موارد زیر می باشد:

·       افزایش تولید محصول

·       کاهش هدر رفت آب

·       تولید چندباره محصول در یک سال

·       وابسته نبودن به شرای محیطی

 

انواع گل خانه ها

با توجه به اهمیت بالای گلخانه ها دسته بندی های مختلفی برای آن ها وجود دارد که از مهم ترین این دسته بندی ها می توان به جنس متریال سازنده گل خانه و نوع ساختار و سقف آن ها اشاره نمود که هر کدام از موارد در دسته بندی های مختلف بیان شده است.

متریال بکار رفته در گلخانه

گلخانه ها بر اساس نوع کاربرد میزان هزینه اولیه و همچنین میزان بهره وری که میخواهند ارائه دهند از مواد و متریال های مختلف ساخته می شوند. در صورتی که رطوبت محیطی بیش از حد نرمال نباشد . همچنین نیاز به صرف هزینه زیاد نباشد گل خانه ها را با متریال غالب چوب و ترموود ساخته می شود. این حالت معمولا در مواردی که چوب به میزان کافی موجود باشد مورد استفاده قرار می گیرد.

 در حالتی که نیاز به یک ساختار محکم و با دوام باشد از آهن برای استراکچر آن استفاده می شود که در این حالت باید بر روی آهن از رنگ های ضد زنگ و یا پوشش های مقاوم در برابر رطوبت استفاده نمود. در این حالت ساختار گلخانه قوی بوده ولی وزن آن بشدت بالا می رود از این رو نیاز است خاکی که گل خانه بر روی آن قرار میگیرد آنالیز و یا از پی ریزی مناسب برای آن استفاده شود.

در شرایطی که نیاز با یک ساختار سبک و مقاوم باشد از آلومینیوم برای ساخت گلخانه استفاده می شود که البته به دلیل هزینه بالای آن ممکن است در موارد خاص و یا گلخانه های صنعتی مورد استفاده قرار گیرند.  همچنین در همه موارد از پی وی سی نیز ممکن است به عنوان متریال استفاده شود. در مجموع می توان انواع متریال سازند گل خانه ها را به صورت زیر در نظر گرفت:

·       چوب

·       آهن

·       آلومینیوم

نوع ساختار و سقف گلخانه

از دیگر دسته بندی های مهم در ساخت یک گلخانه می توان به نوع ساختار و سقف گلخانه ها اشاره نمود. در این روش بر اساس محل قرار گیری و نوع کاربرد گل خانه می توان ساختار و سقف گل خانه ها را به صورت زیر تقسیم بندی نمود.

·       گلخانه یکطرفه

·       گلخانه نیمه دو طرفه

·       گل خانه دو طرفه

·       گل خانه قوسی

·       گل خانه گنبدی

·       گلخانه تونلی

·       گل خانه دندانه ای

گلخانه یکطرفه

این گلخونه ها معمولا کنار دیوار شمالی ساخته شده و دیوار جنوبی آن ها کوتاه تر از شمای می باشد تا از ورود نور کافی به داخل گل خانه اطمینان حاصل شود. زاویه سیب به کار رفته در سقف این گل خانه ها می تواند بین 5 الی 30 درجه باشد.

گل خانه دو طرفه

گل خونه دوطرفه به نوعی مانند قرار گرفتن دو گلخانه یکطرفه به هم می باشد در صورتی که دیوار وسط حذف شده و از ستون برای مقاومت آن استفاده شود. در این روش گلخانه اطمینان بالایی داشته و نور در هر زاویه ای که خورشد قرار داشته باشد قابل استفاده است از این رو حداکثر نور را دارد. همچنین در این روش به راحتی می توان آب باران و میعانات موجود در گل خانه را هدایت نموده از این رو هدر رفت آب در این روش بسیار کم می باشد. البته این روش به دلیل هزینه بالا و همچنین عدم ضد عفونی خاک توسط نور خورشید در موارد مورد نیاز به خود مورد استفاده قرار میگیرد.

گلخانه نیمه دو طرفه

این روش شبیه روش دوطرفه بوده با این تفاوت که سقف در دو سمت در یک سطح قرار ندارند. از این رو جمع آوری میعانات در آن ها سخت تر بوده ولی امکان ضد عفونی خاک و همچنین هزینه پایین تر برای آن ها وجود دارد.

گلخانه قوسی

در این حالت سقف گلخانه به صورت مدور می باشد. این سبک بسیار سبک بوده و می توان با قیمت ارزان آن ها را تولید نمود. همچنین به دلیل نوع بخصوص سقف امکان تبادل انرژی با محیط بیرون بسیار کم بوده و مقاومت خوبی در برابر باد دارند. البته از مشکلات عمده این روش عدم هدایت برف و باران می باشد.

گل خانه گنبدی

این روش مانند گلخانه قوسی بوده و میتوان گفت نوعی از گل خانه قوسی است که ویژگی هدایت برق و باران به به دلیل شکل منحصربفرد گنبد مانند به آن اضافه شده است.

گلخانه تونلی

این روش از گلخانه ها سقف کوچکی داشته و به سرعت قابل راه اندازی و بهره وری می باشد. البته به دلیل سادگی این روش امکانات مورد نیاز یک گل خانه به صورت ابتدایی دارا می باشند.

گلخانه دندانه ای

این گلخانه ها به صورت سری از قرار گرفتن تعداد زیادی گلخانه دوسرفه به هم تشکیل شده است. به دلیل وسعت سازه این گل خانه ها باید توسط افراد با تجربه طراحی و ساخته شود. همچنین این روش برای تولیدات انبوه بوده و معمولا به صورت صنعتی و توسط سازمان ها مورد استفاده قرار میگیرد. از مزایای این روش هزینه پایین ساخت نسبت به حالتی که از چند گلخانه دوطرفه به صورت مجزا استفاده شود، نیاز به تعداد افراد و امکانات کمتر به دلیل مشترک بودن بین آن ها و همچنین دسترسی بالا تر نام برد.

نکات مهم در طراحی گلخانه

در طراحی گلخانه ها حتما باید موقعیت جغرافیایی و محل قرار گیری گلخانه ها لحاظ شود. زیرا موقعیت جغرافیایی میتواند بر شرایط جوی و دسترسی به آب و نور و … تاثیر بگذارد. از دیگر موارد باید به گردش هوای مناسب در گلخانه اشاره نمود. زیرا به دلیل محصور بودن گلخانه هوا می تواند راکد بماند از این رو باید از هواکش های مناسب برای آن استفاده نمود. در نهایت این شرایط کنترلی بر روی دما، شدت نور، آب و مواد مغذی در طراحی لحاظ شود.

روش های آبیاری گلخانه ای

سیستم آبیاری در گلخانه ها می تواند به دو صورت قطره ای و آبیاری تحت فشار بارانی باشد. روش آبیاری به میزان سرمایه گذاری اولیه و همچنین نوع گیاهان مربوط می باشد که می توان بر اساس این دو پارامتر نحوه آبیاری  را تعیین نمود.

اجزای بکار رفته در گل خانه

از مهم ترین اجزای یک گلخانه می توان به پوشش سقف آن ها اشاره نمود که میتوان به صورت پلاستیکی و یا شیشه ای باشد که البته این پلاستیک ها نیز می تواند به صورت سخت و نرم مورد استفاده قرار گیرند. البته به دلیل ارتباط مستقیم با نور فرابنفش عمر بالایی ندارند از این رو از شیشه نیز ممکن است استفاده شود که البته هزینه بالا تر نگه داری سخت تر و همچنین سنگین بودن آن ها که نیاز به سازه قوی تر دارند از معایب آن می باشد. پس از آن چهار چوب می باشد که در قسمت انواع متریال سازه گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. راهرو ها نیز یکی از اجزای مهم بوده که باید به صورت مناسب طراحی و تعبیه شود. از دیگر اجزا می توان به هواکش، سیستم آبیاری و اتاق کارگران و مه پاش نیز اشاره نمود.